E-Ticaret İş Modelleri Nelerdir? E-ticaret çeşitleri günümüzde hedef kitleye uygun bir pazarlama stratejisi geliştirilmesini sağlamıştır. Ticaretin temel mantığı bir ürün ya da hizmetin bir kişiden diğer kişilere satışı olarak tanımlanabilir. Burada satışı gerçekleştiren ile tüketiciye göre e-ticarette bir model belirlemek başarısı olasılığını artıran temel unsurdur.
Günümüzde dijital pazarlama alanında birçok e-ticaret iş modeli geliştirilmiştir. Başlıca e-ticaret iş modelleri ise kısaca şunlardır:
- B2B: İşletmeden İşletmeye
- B2C: İşletmeden Tüketiciye
- C2C: Tüketiciden Tüketiciye
- C2B: Tüketiciden İşletmeye
- B2E: İşletmeden Çalışana
- B2G: İşletmeden Devlete
- G2B: Devletten İşletmeye
- G2C: Devletten Vatandaşa
- C2G: Vatandaştan Devlete
E-ticarette ticaretin taraflarına göre uygun bir iş modeli ve buna uygun dijital pazarlama stratejilerinin belirlenmesi gerekecektir. Ürün ve hizmet satışında alıcı ve satıcılara göre uygun metotlar belirlenmelidir. Her bir model kendi içinde farklı dallara ve konulara ayrılmaktadır.
E-ticaret türleri kendi içinde birçok avantaj ve yerine göre dezavantajlara sahiptir. E-ticarette iş modeli temelde kimin kime ne sattığının, nereden tedarik ettiği ve işletmeleri nasıl tanımladıklarından yola çıkılarak tanımlanmıştır. Bu modeller sayesinde işletmeler daha iyi bir pazar başarısı elde edebilmektedir.
Doğru bir e-ticaret iş modeli belirleyerek şu tür avantajlar elde edilir:
- Başarılı bir satış için doğru hedef kitleye yönelik pazarlama yapılabilir.
- Küresel pazarda etki alanı genişler.
- Doğru hedef kitleye satış gerçekleştirilir.
- Strateji belirlemede yardımcı olur.
İş modelleri e-ticarette genelde B2C, B2B, C2B ve C2C olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmeden işletmeye, işletmeden tüketiciye ya da tüketiciden işletmeye ve tüketiciden tüketiciye olacak şekilde farklı metotlar tercih edilebilir. E-ticaret hedefleri belirlendikten sonra hangi modelde ilerlenmek isteniyorsa buna uygun bir strateji geliştirmek ve uygun araçları kullanmak son derece önemlidir.
E-ticaret örnekleri arasından başarılı olanlar incelendiğinde doğru strateji belirlemenin önemi ortaya çıkmaktadır. Bu kapsamda birçok farklı iş modeli arasından belirleme yaparken hedef kitle belirlemesi önemli bir husustur. İşletmenizin kime satış yapacağınız belirleyerek doğru modelin seçilmesi mümkündür. Tüketiciye, işletmelere veya devlete bir satış gerçekleştirecekseniz buna uygun iş modelleri ile farklı stratejileri takip edebilirsiniz.
Günümüzde oldukça yoğun bir talep gören e-ticaret satışlarında başarılı sonuçlar alınması için yöntem belirlemek önemlidir. Ürün ve hizmetlerinizin hangi kesimlere hitap ettiğini belirleyerek buna uygun bir iş modeli ile hareket etmeniz gerekecektir. Günümüzde yaygın şekilde işletmeden tüketiciye olan B2C modeli yaygın olarak kullanılmaktadır.
B2B örnekleri incelendiğinde bu iş modelinin birçok yönden avantaj sağladığı görülmektedir. Business to Business ya da kısa adıyla B2B iş modeli, işletmeden işletmeye iş modeli olarak tanımlanmaktadır. Başka bir e-ticaret perakende satıcısına doğrudan online ürün ve hizmet satışı yapılmasını kapsayan bir iş modelidir.
İşletmeden işletmeye e-ticaret modelinde bir işletme tarafından e-ticaret sitesi üzerinden kendi sitesi için sipariş vermesini kapsayan yöntemdir. Burada önemli husus ise işletmeler yönelik bir strateji geliştirilmesi olacaktır. B2B modelinde satıcı tarafında bulunanların başlangıç için daha yüksek bir sermayeye ihtiyaçları olacaktır. Toptan satış seçenekleri de yer almaktadır. Dünya genelinde bu ticaret modelinin en iyi örnekleri arasında ise Alibaba.com gösterilmektedir.
B2C e-ticaret modeli kısaca işletmeden tüketiciye yapılan satışları ifade etmek için belirlenen bir iş modelidir. Burada adından da anlaşılacağı üzere satıcı işletme ve alıcı ise tüketicidir. Günümüzde en çok bu yöntem ile e-ticaret faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. B2C modelinde sadece fizik ürün satışları yer almaz. İşletmeden tüketiciye hizmet satışları bu kapsamda yer almaktadır.
En temel ticari faaliyetler olarak görülen B2C modeline uygun olarak faaliyet gösteren önde gelen yerli ve yabancı e-ticaret sitelerinden bazıları ise şunlardır:
- Trendyol
- Amazon
- Hepsiburada
- Aliexpress
- Biletix vb.
Bu modelde B2B’de olduğu gibi yüksek başlangıç sermayesine ihtiyaç duyulmaz. Ayrıca basit bir şekilde işleyen pratik bir ekosisteme sahiptir. Son derece geniş bir potansiyel müşteri kapasitesine de sahiptir.
C2C e-ticaret sitesi kurmak günümüzde yaygın olarak tercih edilmektedir. Adından da anlaşılacağı üzere burada temel faaliyet alanı tüketiciden tüketiciye satış gerçekleştirilmesidir. İkinci el satış gerçekleştirilen tüm platformlar C2C iş modeline örnek oluşturabilir. Ürünler faturalı ya da faturasız olarak satılabilir.
Ürün ve hizmet satışlarında C2C modeli ile tüketiciden tüketiciye yapılan satışlarda başarı oranı da giderek artmaktadır. Bu kapsamda Türkiye Dolap, Sahibinden gibi platformlarda C2C için ideal örnekler olarak verilebilir. eBay, Airbnb ve Letgo gibi alternatif platformların da tüketiciden tüketiciye doğrudan yapılan satışlar için tercih edilen platformlar arasında yer aldığı görülmektedir. E-ticarette yaygın tercih edilen bir iş modeli olmasının yanında bu modelde de bazı pazarlama stratejilerini tercih etmek satış başarısının artırılmasında son derece önemli bir unsur olacaktır. E-ticaret iş modelleri arasında C2C modeli bu yönüyle tüketicilerin başka tüketicilere yaptıkları satışları kapsamaktadır.
C2B örnekleri hızla yayılmaktadır. Tüketiciden işletmeye yapılan satışı ifade eden bu iş modeli kârlılık açısından oldukça yüksektir. Örneğin bir e-ticaret sitesi tarafından bir tüketiciden tarafından üretilen ürünün alınıp satılması C2B’ye örnek teşkil etmektedir. Mesela bir tablo üreten kişinin yaptığı bu tabloları bir işletmeye satması en güzel örneği oluşturacaktır. Amazon tarafından yazarlardan alınan kitaplar da bu kapsamda yer almaktadır.
Burada işletme bir tüketici konumundadır. Burada ayrıt edici temel unsur ise işletme tarafından kendi çalışanı olmayan bir tüketiciden ürün veya hizmetin satın alınması olacaktır. Tüketiciden işletmeye yapılan bu satışlar için farklı araçlar ve stratejiler kullanılabilir. Bu kapsamda başarılı sonuçlar alınması için doğru yöntem belirlemek son derece önemlidir. Günümüzde e-ticaret iş modelleri arasında freelance siteleri C2B örneği olarak gösterilebilir. Fiver, Bionluk gibi platformlar üzerinden işletmeler tarafından tüketicilerden hizmet alınarak C2B modeli nispeten gerçekleşmiş olur.
Business to Employee ya da kısaca B2E modeli ise işletmeden çalışana yapılan satışı temsil etmektedir. İşletmelerin kendi çalışanlarına yaptıkları satışları kapsayan bu modelde sektör fark etmeksizin bir çalışanın aynı zamanda kendi işletmesinden de alışveriş yapması sağlanabilir. B2E modeli basit ve faydasız gibi görünse de bazı özel durumları bulunur. Örneğin A ve B işletmesi arasında yapılacak bir iş anlaşması ile her iki firmada çalışan kişilerin söz konusu işletmeden indirimli şekilde yapacakları alışverişler buna bir örnek oluşturabilir.
B2E iş modelinin günümüzde yaygın bir kullanımından söz etmek mümkün değildir. İşletmeden çalışana doğru ilerleyen bu iş modeli özel durumlarda meydana gelebilir. Diğer öne çıkan e-ticaret iş modellerine nazaran daha düşük bir katkı sağlayacaktır. Yine de e-ticaret iş modelleri arasında B2E stratejilerinden de yararlanılması gerekebilir.
B2G örnekleri günümüzde çok daha sık karşımıza çıkmaktadır. Devletten işletmeye doğru ilerleyen bir ticaret modeli olarak kısaca B2G’yi tanımlamak mümkündür. Devlet tarafından örneğin bir yapının inşası için inşaat firmaları ile yapacağı anlaşmalar veya devlet için işletmeler aracılığıyla verilecek hizmetler B2G’yi oluşturmaktadır. Devlet tarafından açılan ihaleler bu modelin en temel örneklerini oluşturmaktadır.
Online ortamda devlet tarafından pek çok ihale açıldığı için bu yöntemleri B2G modeli olarak tanımlama ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Türkiye’de ise B2G yani Business to Goverment modeline en iyi örnek Kamu İhale Kurumu bünyesinde faaliyet gösteren Elektronik Kamu Alımları Platformu resmi web sitesi gösterilebilir.
G2B örnek modelinde ise hedef devletten işletmeye satış gerçekleştirilmesi olacaktır. Burada satıcı olan taraf devletken, alıcı ise işletmelerdir. Devlet kurumları tarafından işletmelere yönelik yapılan ürün ve hizmet satışları bu kapsamda değerlendirilmektedir. Bu modelde ihale ya da farklı yöntemler ile devletten işletmelere yönelik bir satış gerçekleştirilmektedir.
Online ortamlar üzerinden yapılan devletten işletmeye yönelik satışlar G2B örneğini oluşturmaktadır. Bu modele en iyi verilecek örnek ise Eximbank kredileri ve diğer verilen devlet destekleri oluşturmaktadır. Günümüzde bu modelde yapılan faaliyetlere de sık rastlanmaktadır.
G2C örnekleri günümüzde oldukça fazladır. Goverment to Consumer modeli doğrudan devlet tarafından vatandaşa yapılan ürün ve hizmet satışını ifade eder. Elektronik ortam üzerinden devlet tarafından yani kamu kurum ve kuruluşları aracılığıyla yapılan her türlü satış işlemi G2C modelini oluşturmaktadır. Bu modelde yaygın olarak pasaport ve kimlik belgesi alımı işlemleri için e-Devlet veya diğer platformların kullanımı örnek gösterilebilir.
Bu modele ilişkin birçok farklı örnek verilebilir. Özellikle belirli dönemlerde ekonomik göstergelerde yaşanan olumsuzluklara da bağlı olarak devlet aracılığıyla halka yapılan ucuz fiyatlı tüketim malları da bu kapsamda yer alacaktır. Çeşitli online ortamlar üzerinden devlet kurumlarından vatandaşların alacakları her türlü ürün ve hizmet devletten vatandaşa satışı ifade etmektedir.
C2G modeli son derece az rastlanan bir iş modeli olarak görülse de e-ticaretin yaygınlaşması ile kolaylaşmıştır. Temelde burada vatandaşların devlete olan yükümlülüklerini yerine getirmesi hedeflenmektedir. Her ne kadar ilk bakışta akla vatandaştan devlete bir satış gibi algılansa da SGK prim ödemleri ile vergi ödemeleri gibi temel sorumlulukların online ortam üzerinden gerçekleştirilmesi bu modele örnek teşkil etmektedir.
Vatandaşların devlete karşı sorumluluklarını yerine getirilmesini ifade eden modelde birçok örnek göstermek de mümkündür.
E-ticaret modelleri hem iş modeline göre hem de platforma göre de belirlenebilir. İş modeline göre e-ticaret modelleri; yatay, dikey, pazaryeri, özel alışveriş, aracılık siteleri modeli gibi başlıklarda incelenmektedir. Platformlara göre e-ticaret modelleri ise kısaca şunlardır:
- Mobil E-Ticaret: Mobil cihazlardan yapılan tüm e-ticaret faaliyetleri kapsar. Günümüzde bu model son derece yaygındır.
- Sosyal E-Ticaret: Sosyal medya aracılığıyla yapılan ticaret modelidir. Instagram, Facebook ve diğer birçok platform e-ticarette etkin kullanılmaktadır.
- Kurumsal E-Ticaret: Büyük firmaların kurumsal firmalardan satın alımlarını yaparak gerçekleştirdiği yöntemdir. Burada B2B ya da B2C modelleri tercih edilebilir.
Günümüzde e-ticaret iş modelleri her ne kadar temelde işletme ve tüketiciyi hedef alsa da burada işletme ve tüketici farklı kesimlerden oluşabilir. Devlet bir işletme olabilirken bir işletme tüketici konumuna gelebilir. E-ticaret iş modelleri doğru belirlenirse başarı oranı da doğru bir strateji belirleneceği için artacaktır.
